Apresiasi Geguritan-PITUTUR KABECIKAN SAJRONE GEGURITAN AKU MEGURU KANTHI ATI

PITUTUR KABECIKAN

SAJRONE GEGURITAN AKU MEGURU KANTHI ATI

ANGGITANE AMING AMINOEDHIN

Dening:

RATNA YULIA DAMAYANTI    13020114011

ARISKA HARIYANI                      13020114019

2013 A

A. Purwaka

Manungsa ing bebrayan saiki wis akeh kang lumaku mlenceng saka paugeran. Seneng sakarepe dhewe. Manungsa pada lali marang Gusti kang wis ngripta, Gusti kang menehi nyawa, lan Gusti kang menehi hawa sarta kabeh kang dibutuhkake manungsa kanggo urip. Tansah ngresula, lali ngatutake panuwun. Urip iku kaya roda. Kadang anungsa bisa ing ndhuwur kadang bisa ana ing ngisor. Nalika ing ngisor manungsa njaluk marang Gustine supaya diwenehi apa kang dadi kekarepane. Kapengin sugih, kapengin pinter, kapengin uripe ing donya iki bisa ayem tentrem. Nanging, ora sithik nalika manungsa ana ing ndhuwur utawa manungsa iku wis diwenehi apa wae kang dadi kekarepane, dheweke malah dadi lali. Dumeh marang apa kang diduweni.

Manungsa panggon lali luput. Lali syukur, lali laku maksiyat, lali tumindak kang ora becik. Manungsa kadang lali yen kabeh tumindak iku ora becik yen dilakoni. Yen kabeh tumindake manungsa kang lali lan luput mau isih dilakoni tegese manungsa iku durung eling. Durung ana kang ngelingake marang kaluputan tumindake iku.

Manungsa kang kaya ngono kuwi kudu dielingake. Amrih durung adoh anggone kliru dalan. Amrih leren anggone nerak paugeran. Pitutur yaiku pepeling sarta pramayoga supaya ora nindakake apa-apa kang ora pantes. Sajrone geguritan Aku Meguru kanthi Ati anggitane Aming Aminoedhin kang kapacak ing kalawarti Jaya Baya No. 10, Minggu II Nopember 2015. Iki ngenani pitutur kabecikan kanggo manungsa-manungsa kang nerak paugeran.

Adhedhasar andharan kasebut, geguritan iki bakal diapresiasi saka perangan perangan geguritan kang ana ing jerone geguritan iki. Diwiwiti saka perangan- perangan kang onjo nganti perang kang bisa nyengkuyung perangan kang onjo iku. Saka geguritan iki dimangerteni perangan kang onjo yaiku temane kang ngandhut pitutur kabecikan. Tema yaiku ide dhasar saka sawijining puisi kang dadi inti saka sekabehane makna sajrone puisi (Aminuddin, 2011: 151). Nemtokake tema geguritan anggel-angel gampang amarga geguritan biyasane nggunakake tembung-tembung diksi kang nduweni makna gramatikal.

Andharan iki diajab bisa menehi kawruh marang pamaca babagan kawruh sastra, mligine ing bidhang apresiasi lan kritik sastra Jawa.

B. Andharan

Perangan iki bakal diandharake ngenani dhasar teori, klasifikasi, lan jlentrehan ngenani tema geguritan ngenani pitutur kabecikan. Ing andharan iki panliti bakal ngandharake tema lan perangan-perangan panyengkuyung liyane kang ana sajrone geguritan kasebut.

Puisi yaiku sawijining pangalaman saka pamaca. Pangalaman iku bisa saka pangalamane dhewe utawa bisa uga saka pangalamane wong liya. Manungsa akeh kang pada lali marang Gustine. Dumeh nalika uripe kacukupan, nangis nesu nalika uripe susah lan ora katurutan kekarepane. Andaran ing nduwur ana ing cuplikan iki.

Pang-pang jati kuwi wis tanpa godhong tandhane ketiga ngerak.

Nanging kena ngapa wong-wong isih laku nerak

(pada katelu geguritan Aku Meguru kanthi Ati anggitane Aming Aminoedhin)

Cuplikan ing ndhuwur nuduhake yen manungsa iku wis dicoba kanthi panas banter.  Amarga tumindak kang wis dilakoni. Nanging manungsa isih durung sadhar. Isih wae akeh kang padha nerak paugeran. Nerak tatanan lan aturan saka Gusti. Liwat pacoban panas ketiga ngerak iku Gusti nitipake pesen supaya manungsa iku eling. Supaya manungsa iku balik marang dalan kang bener. Ing cuplikan iki uga nuduhake anane guru swara kang padha. Tembung “ngerak” lan “nerak”. Anane guru swara kang beda kaya mangkene kalebu gayane panggurit anggone nggawe geguritan. Supaya geguritan kang diripta bisa endah saka wujude.

Manungsa akeh kang nerak paugeran. Tumindak kang ora becik. Seneng mangan nganggo dhuwit kang dudu kanggone utawa korupsi. Tumindak korupsi saiki pancen wis akeh lan malah dadi jaringan kang angel diudari. Korupsi ora mung dadi tumindake wong kang ana ing jabatan ndhuwur nanging uga nganti tekan rakyate kang ana ing ngisor. Andharan iki ana ing cuplikan.

Nguntal dhuwite liyan

tanpa pada kapitunan

(pada katelu geguritan Aku Meguru kanthi Ati anggitane Aming Aminoedhin)

Cuplikan ing nduwur iku ngandharake manungsa kang seneng korupsi tanpa nduweni rasa salah. Tanpa eling yen tumindake iku kliru. Ing geguritan iki ngatonake panganggo rima. Ana sawijining frasa kang digunakake bola-bali wiwit pada sepisan nganti padha sakawan. Andharan iki dituduhake ing cuplikan.

Pang-pang jati ana alas kuwi tanpa godhong

...

(pada sepisan geguritan Aku Meguru kanthi Ati anggitane Aming Aminoedhin)

Pang-pang jati garing iku kaya nuding

...

(pada kapindho geguritan Aku Meguru kanthi Ati anggitane Aming Aminoedhin)

Pang-pang jati kuwi wis tanpa godhong tandhane ketiga ngerak.

...

(pada katelu geguritan Aku Meguru kanthi Ati anggitane Aming Aminoedhin)

Pang-pang jati garing iku nuding

...

(pada kapapat geguritan Aku Meguru kanthi Ati anggitane Aming Aminoedhin)

Cuplikan ing ndhuwur nggambarake perangan estetik saka panggurit nalika nggawe geguritan. Saka enem pada ana patang pada kang nggunakake frasa kang padha. Panggurit nggunakake frasa “pang-pang jati garing” iku nduweni teges kang jero utawa makna kang beda saengga digunakake luwih saka safrasa. Pang-pang jati garing iku mujudake rakyat cilik kang wis katindhes dening wong-wong kang nduweni kuwasa ing ndhuwur. Kaya ing taun iki rakyat cilik kuwalahan anggone nguripi awake dhewe nalika kabutuhan dadi larang sekabehane. Kamangka wong kang ana ing nduwur isih bisa urip penak-penak kanthi nggunakake dhuwite rakyat.

Ing pada kapindho lan kapapat iku uga nggunakake ukara kang padha. Babagan  kasebut. Dadi kreasine panggurit anggone nggurit kang nduweni karep geguritan kang digawe bisa metu perangan kaedahane.

Ing geguritan iki menehi pitutur kabecikan kang arupa pangeling-eling marang Gusti. Tansah kelingan ana ngendi lan kapan wae manungsa manggon. Manungsa aja nganti lali marang kuwajibane. Andharan ing ndhuwur bisa katonton saka cuplikan ing ngisor iki.

Ketiga ngerak kandha aja seneng nerak paugeran

Sregepa laku apik lan becik. Uga jangkepana sholat

Sholawat, lan munajat marang Gustimu

Saka cuplikan ing ndhuwur iku panggurit menehi pitutur. Pangeling-eling supaya aja nerak paugeran. Aja nerak tatanan kang wis ditetepake dening Gusti. Manungsa kudu sregep laku apik lan becik. Supaya ora ana prakara-prakara kang ndadekake tukar padu. Ora perlu nuduh-nuduhake lupute wong liya. Luwih becik ndeleng lupute saka dhiri pribadhi. Aja nganti lali sholat kapan wae lan ana ngendi wae. Sholawat lan munajat marang Gusti. Tansah eling marang Gusti Kang Maha Kuwasa.

Cupikan iki uga nuduhake amanat utawa pesen-pesen saka panggurit saka reriptan geguritan iki. Sajrone geguritan iki panggurit nduweni pesen-pesen utawa pepeling kang diwedhar lumantar tembung-tembung kang endah utawa diksi.

Sesambugane isi geguritan lan judhul geguritan kasebut nuduhake panggurit ngripta saka pangalaman kang ana sakiwa tengene. Banjur disambugake marang kahanan saiki. “Aku Meguru kathi Ati” nggambarake yen panggurit iki ngajak marang pamaca supaya ndeleng awake dhewe. Ndeleng tumindak kang sasuwene iki wis ditumindakake. Upama tumindak kasebut isih kliru bisa diowahi wiwit saiki. Ora ana kang kari nalika pawongan iku gelem ngowahi kaluputane dadi kabecikan.

C. PANUTUP

Tema minangka idhe kang digunakake panggurit anggone nggawe geguritan. Tema kang apik yaiku tema kang ora bisa dideleng langsung dening pamaca nalika maca geguritan kasebut. Mula kanggo nemtokake tema kasebut pamaca kudu maca geguritan iku bola-bali. Nemtokake apa kang dikarepake dening panggurit.

Andharan ing ndhuwur mung ngandharake perangan tema saka geguritan Aku Meguru kanthi Ati anggitane Aming Aminoedhin. Tema kang kinadhut ana ing geguritan kasebut yaiku pitutur kabecikan. Diajab tema kasebut bisa menehi  pangalaman tumrap pamaca. Asil apresiasi sastra kang arupa geguritan iki saka kasampurnan. Diajab pamaca bisa menehi pamrayoga kang nyekuyung babagan apresiasi  sastra iki.

KAPUSTAKAN

Aminuddin. 2011. Pengantar Apresiasi Karya Sastra. Bandung: Sinar Baru Algensindo.

Keraf, Gorys. 2010. Diksi dan Gaya Bahasa. Jakarta: PT Gramedia Pustaka Utama

Staton, Robert, 2012. Teori Fiksi (diindonesiakake dening Sugihastuti lan Rossy Abi Al Irsyad). Yogyakarta: Pustaka Pelajar

Wellek dan Werren. 2014. Teori Kasusastran. Jakarta: PT Gramedia Pustaka